Friday, March 23, 2012

MULANI NAI LONTUNGON

MULANI NAI LONTUNGON

Saribu Raja - Si Boru Pareme - Si Raja Lontung

Sirangrangan do turiturian ni Si Boru Pareme, boru ni Guru Tatea Bulan, na ma¬mu¬pus Si Raja Lontung. Dibolus do Ulu Darat marhite¬hon pangu¬ru¬pi¬on ni Si Ba¬biat Si¬tel¬pang na manarihon balanjona uju mardenggan pa¬ma¬tang. Jala si¬an bortianna ma tubu Lontung si Sia Sada Ina padua boruna.

Turiturian Bona Lontung
Marmula turiturian ni Si Raja Lontung sian roharoha na mariboto an¬tara ni Si Sariburaja dohot ibotona Si Boru Pareme. Dua do anak ni Si Ra¬¬¬ja Ba¬tak i ma Guru Tateabulan dohot Raja Isumbaon (Hu¬tagalung 1986:7-9). Lima ma tubu ni Tateabulan i ma Si Raja Biak¬biak - sipata mar¬goar Raja Uti. Parhahomion jala parsahala hasan¬tian do ianggo Si Ra¬ja Uti. Ndang tang¬kas pardongansaripeonna. Sipata didok tu Aceh ma¬nang Barus do laho, laos marpinompar disì. Ianggo saonari, di Barus - Ladangbaru - do ianggo pigurana. Ndang tangkas adòng manang ndang pinomparna. (On ma turiturian na diingot halak Batak jala naung digurathon ni angka panggurat sahat tu saonari. Alai di buku Legenda Destinasi Wisata Kabupaten Samosir nunga mulai diparsungkunton. Alus ni suhunsuhun i nunga digurathon di Buku Mutiara Siboru Pareme Raja Lontung. Catatan dari Editor sekaligus penulis Legenda Destinasi Wisata Kabupaten Samosir dan Buku Mutiara Siboru Pareme.)

¬¬¬¬¬¬¬¬Anak na paduahon margoar Saribu Raja. Ibana ma ama parsinu¬an di Si Raja Lontung. Angka anggina ma na margoar Limbong Mulana, Sa¬gala Raja dohot Malau Raja. Apala ibotonasida ma na margoar Si Bo¬ru Pareme.

Di na laitlait bulung (dewasa) nasida saluhutna, marroha marjabu ma na¬sida. Alai siala otik ni jolma uju i, sir ma roha ni Sariburaja tu ibotona Si Bo¬ru Pareme. Marmula sian pamuroon eme di pansapansa, gabe mar¬ro¬ha¬roha ma nasida. Didok deba, tarida dope hau ni pansa i di Limbong sahat tu sadari on. Jumolo do dipatupa Sariburaja sada sinsin, sinsin ha¬o¬masan, tanda burju. Dipasahat do i tu Si Boru Pareme alai ndang boi bo¬¬to¬on ni manang ise.
Di na lam patar di pamatangna naung manggora pamuro jala manga¬lu¬¬alu parmahan, sahat ma barita i tu naorasna, Saribu Raja. Niida ni si¬malo¬longna nunga patar saluhutna i. Asa dung diboan ma barita on tu par¬tung¬koan, gabe tuat ma hata ni Om¬pu Sa¬riburaja mambahen tuptup ni parpol¬lungon. Gogala ma i gogali; na so adat do i na so ugari; na mar¬iboto mar¬ta¬hitahi, hailaon ma i na so tar¬talitali. Ingkon si¬rangon do na dua i jala, buangon ma nasida, sada tu ha¬¬sundutan jala sada tu ha¬binsaran.

Pun ni hata, ingkon buangon ma Si Boru Pareme tu Uludarat [dolok na ma¬radophon Palipi]. I ma harangan parbabiatan, parlombang na ma¬narusur, asa u¬nang diboto dalan mulak.
Asa dung dipataru angka ibotona Si Boru Pareme, naung boltokon e¬me i, di¬pajongjong do sada undung-undung panisioan manampar udan dohot alogo. Di¬padimpos do dingdingna asa unang ro panoro manusai i¬nganan i. Dung i, ¬di¬pa¬ture ma sada parpodoman dohot sada tataring. Laos dipe¬ak¬hon ma tusì sada hu¬don tano pangalompaan, angkup ni lo¬ting balbal dohot poting pangalapan aek. Dipadiri do disì balanjo parsa¬mingguan. Asa dung sirsìr saluhutna i, huhùt tu¬¬matangis, marsijalangan ma nasida laho marsi¬rang. Masiummaan tangan na¬sida andorang so bor¬hat angka ibotona i. Sai dituluthon Si Boru Pareme do par¬borhat ni ibo¬tona i.¬¬¬¬¬
Tumatangis ma, antòng, Si Boru Pareme margundok pòng, sahalak¬sa, pa¬ri¬gat¬rigat bulung, paribakribak bulung gaol, pasigatsigat lungun, sumol¬soli hi¬¬na¬da¬ngol. Ndang mansohot ibana tumatangis, manolsoli so¬ri¬niarina. Ja¬la sian lojana na mangandungi, tarpodom ma ibana. Jala di na dungo, ma¬¬¬lè ma dihilala. Disigat ma tugo na tinadinghon ni angka ibotona panaru i, laos mangan ma ibana saha¬laksa. Indang dope dirohahon so¬ngon dia par¬ngoluonna manguduti parsori¬on¬na di tombak longolongo i.

Lam leleng lam humolting ma partugoanna. Mar¬hisari ma rohana be¬ha ba¬henon manguduti ngolu. Ndang diboto ditondong dom¬pak dia, da¬lan mu¬lak pe ndang diingot. ¬
Alai sogot-manogot i, di laonlaon ni parsamingguan i, marpanangi ma sipa¬reon ni Si Boru Pareme di soara ni bulungbulung hira dibolus panga¬laos. Ma¬ning¬kir ma ibana tu haroro ni soara i. Dimatahon ma pardalan ni sa¬¬da babiat na bolon, songon na telpang patna pudi idaon di pardalanna. Ndang marroha ma¬noro babiat i, alai tung demàk jala dondà. Mabiar si¬tutù ma Si Boru Pareme, sa¬ha¬lak boruboru na so marpangondingi. Mang¬in¬sugut ma ibana tu suhi ni un¬dung¬undungna, laos dipahopos angka hau pangon¬dingi. Alai tung manuntun do ba¬biat i manorus dompak undung¬un¬dungna. Lam mabiar ma, antòng, Si Boru Pa¬reme, ai dirimpu ingkon je¬a do. Ndang puas soarana laho mangangguk siala ni biarna. Dipaho¬pos parjongjongna¬ di suhi ni undungundungna laho manginsugut. (1 Mangihuthon panuhuthon ni Ompu Flora Datubara (1889-1975), natoras ni Mgr. A. G. P. Da¬tubara, Katekis Ka¬tolik di tingki mareak Nippon (1942) sahat tu masa pargolak¬an ke¬merdekaan R.I. (1948), na marulak-noli do ma¬molus (mardalan pat manang marlereng) nasida sian Si¬dikalang (hutanasida di Lau Bekung, Kot¬acane, Aceh Teng¬ga¬ra) ma¬molus Tele tu Hutagalung, na mangunjur tu U¬lu¬darat dohot Sabulan, tu Do¬loksanggul, tu Bali¬ge do¬hot na mulak, ¬tung parbabiatan na jorbut do luat Hutaga¬lung sahat tu bi¬bir ni Tao To¬ba. Ing¬kon marpamanat do iba mardalan, di na mamereng bogas pan¬de¬gean ma¬nang pang¬hurakan ni babiat di dalan tombak longolongo na jorbut i. )

Dung sahat babiat i tu jolo ni baba ni pintu ni undungundung i, pintor mang¬¬gompang ma ibana manorpi patna jolo, hira na marsomba. Ndang do¬¬pè sumurut biar ni Si Boru Pareme, alai dipanotnoti ma babiat na mar¬¬¬¬hor¬mat godang i. Dung i, diungkap babiat i ma pamanganna laho pa¬tudu¬hon na a¬dòng di tolonan¬na. Mamereng parungkap ni pamangan ni ba¬¬¬biat i, lam ma¬litondi ma Si Boru Pareme. Alai sonang do ba¬biat i pa¬i¬ma¬¬hon pa¬nga¬lahona. Di hademakon, dipa¬sombu di¬pa¬ta¬lak pama¬ngan¬na, laho mangelek asi ni roha ni inanta na martua i.

Dipatangkas Si Boru Pareme ma pamanathon aha na tarida di pama¬ngan ni babiat i, ai tomàn jala basò do pangalaho ni babiat i. Ndang a¬dòng bonsir ni biar. Diida ma, antòng, holi di tolonan ni babiat sitelpang i. Di¬ba¬ra¬nihon ma manjama holi i laho mangumpatsa. Lam sumonang do panga¬laho ni ba¬biat i marroha mau¬liate. Ujungna ditait Si Boru Pareme ma holi i sian tolon¬an ni babiat i, laos di¬um¬pat. Tarsonggot do ibana mar¬nida hira na marmudar holi i.

Dung mumpat holi i, pintor marsomba ma babiat i tu jolo ni tot ni Si Bo¬ru Pareme. Dipaungkap ma munsungna tu jarijari ni tot ni ina na mar¬tua i. Dung i diummai ma tapak ni pat ni inanta i, mandòk mauliate. Di¬pa¬taho do tingkina mang¬ulahon na songon i, patuduhon bagas ni mauliate ni ro¬ha¬na. Laos dia¬pus¬apus Si Boru Parename do simanjujungna, so¬ngon saha¬lak parmahan mangha¬ho¬longi dorbia hasoloan.

Dung i, humosing ma babiat i, laho mamareso humaliang. Diadangi do luhut humaliang undungundung i, laho mamareso betàk adòng mara siha¬biaran. Mansai daò do dihaliangi inganan undungundung i sibahen pos ni ro¬ha. Ujungna mulak ma babiat i tu jolo ni Si Boru Pareme laho marsom¬ba. Asa borhat ma ba¬biat i mulak tu dalan haroroanna. Dituluthon Si Boru Par¬e¬me do pardalanna na mansai sanggàm jala marsahala. Tu¬bu do arsak di rohana, ai ise ma pangalu¬aluan di tom¬bak simarhalin¬sungsung halongon¬an on. Alai ndang haambatansa parlaho ni pangurupi parroha mauliate i.

Mareak botari, ro ma babiat sitelpang i. Dituhuk do sada ursa na bo¬lon la¬¬os di¬ompashon tu jolo ni pintu ni undungundung i. Pintor dito¬mu¬tomu Si Boru Par¬eme ma harorona, jala longang ma ibana marnida na¬masa i. Mu¬¬lak marsom¬ba do babiat i, huhùt pasahathon sinarina i. Dipa¬gompang do di jolona songon pa¬nang¬ga parburu na mandohar di ting¬kina.
Ditaltali Si Boru Pareme ma ursa i laos dipatupa. So marparmasak di¬lompa ma juhut i deba di hudonna, na deba nari ditutung. Bahen si¬gat¬on manogotna dihirehon ma deba juhut i didadang ari. Sahat tu na masak ju¬hut i, sai disì do babiat i songon parmahan pangondingi tu mara. Di¬pan¬tim¬pal¬hon Si Boru Pareme ma deba juhut i tu ibana, adòng masak, adòng na tata. Laos rap mangan ma na¬sida. Alai holan Si Boru Pareme do na ma¬ngan sian tugona.
Songon i ma parlaos ni tingki di parngoluon habuangan di tombak lo¬ngolo¬ngo i. Alai tung so raparan do Si Boru Pareme dohot na di borti¬an¬na. Gari lobian ibana di sipanganon na sinari ni babiat i di tingkina. Rap do¬hot babiat sitelpang i lam mokmokan do nasida na dua di parhutaan na sasada, sada ina na mar¬denggan pamatang dohot sada babiat sitel¬pang.

Partubu ni Si Raja Lontung
Asa dung jumpang di taonna, sahat ma nang di bulanna jala gok ma di a¬ri¬na, ingkon tubu sada posoposo sian sihubeon ni inana i. Lam mar¬ringgas ma nang babiat sitelpang papunguhon angka sipanganon ni ina na naeng tubutubuan i. ¬

So marsibasò, so marpandongani, leban ni babiat, so marbangunba¬ngun, alai marpandadang¬an, ditubuhon Si Boru Pareme ma buhabajuna. Si Bur¬sok sada a¬nak na bolon jala na jogi. Dipupus ma anakna i laos di¬borhos di lampin pa¬heanna hiàn. Mangonggaki posoposo i di undung¬un¬dung tombak halongonan, paribur¬hon soara ni pidong dohot onggang, angkup ni patia¬raja, na manjanghon haro¬rona. Alai diabing laos dium¬ma inana do ibana so hurangan holong pangintubu. Laos dibahen ma go¬ar¬na Si Lontung, ai lon¬tùng do diida ingan i, sada sosor na robè ja¬la hel¬lèng. Di laon¬laon ni ari gabe Si Raja Lontung do goarna.

Na sun burju do ianggo babiat sitelpang pasarisari nasida na dua i. Di¬ta¬rui do manogot-botari balanjonasida sian binatang na binuruna. Laos di¬paisir do tong¬tong angka babiat na asing dohot angka binatang pam¬bi¬biari sian inganan ni so¬posopona ¬i. Asa godanggodang assimun ma ibana jala laitlait bulung, manger¬bang di pamatang dohot harohaon. Sai dipadimundi¬mun inana do ibana laho man¬¬¬dorguk ngolu na paimahonsa marhite sihol parsaoran.

Pamurnas ni Hatangon
Di na lam tang pamatang dohot harohaon ni Si Raja Lontung, gabe lam hu¬mo¬lang namà haroro dohot panarihonon ni Babiat Sitelpang di na¬sida. Ga¬be a¬nak ni Si Boru Pareme i namà na gabe silului parngoluon di nasida. Tung na par¬roha na begu do Si Raja Lontung i, parsangkalan si¬pu¬lo gon¬ting jala pa¬ragatan sitestes ni udan. Panarang na utusan do mu¬sè ibana, siparò sipan¬dan sibijoni do¬hot pa¬na¬rang ni logo ni ari.

Masihol rohana marguru hadatuon, alai holan babiat do parguruanna. Di¬ajari babiat i ma ibana marmonsak sipitu sambut jala margala sipitu ho¬lak. Dipasahat babiat i ma musè rangsa ni panirimnirimon, ia adòng sisi¬rimsirimon di halak na mangalaos. Adòng musè do alemu parjorgongon, a¬sa manggongong halak di hun¬dulanna. Targoar do ibana Datu Girsang Do¬riangin, siala diampehon babiat i tu ibana rangsa ni pargirsangon. Mo¬lo tubu di rohana sada sitotongkea sieakan, gabe boi do idaonna di dia i jum¬pangon. Gabe marhagogoon do ibana mangeaki, lobi sian gogo ni babiat pa¬noro na mangalumpat. Parbadan na togos do musè i¬ba¬na ga¬be boi dung¬dungonna nasa na pinarsinta ni rohana. Hira na habang do iba¬na manga¬lumba angka sieakanna, songon ulok dari na habang manoro sibuat¬onna. I do umbahen digoari ibana Datu Girsang Doriangin, parbino¬to di utiutian dohot di ujarujaran, angkup ni parbarani jala na jongkas-ma¬hinsa di siu¬laon. Nang pe do¬lidoli dopè ibana, alai nunga tarbarita ibana di angka ha¬bo¬ionna.

Di na marsungkun ibana tu inana, di dia huta ni damang pangintubu do¬¬hot datulang pamasumasu, marpanigat ma pamereng ni inana laho ma¬nu¬du dompak huta Sianjur Mulamula dohot Limbong Mulana, i ma hu¬ta ni ibo¬tona Si Saribu Raja. Alai holan alimosalimos do tarida hira so boi tu¬juon ni tot mardalan. Sai na masihol do ibana naeng manopot huta i, a¬lai sai marpangorai do ianggo Si Boru Pareme. “So tung mago ho maon di dalan, ai bagas ni lombang dohot ru¬ra do boluson, angkup ni tombak lo¬¬ngolongo. Dung magodang pe ho asa laho hita manopot huta ni tulang¬mu.” Alai sai ditabunihon do pangalahona na marro¬haroha dohot ibotona.

Sian jongkas ni pamatang dohot harohaon sai masihol do ibana mang¬a¬dangi adaran bidang dohot laut. Tarida do antòng Tao Toba sian Uludarat par¬hutaanna i, jala sai disungkuni do inangna dia lapatan ni tao i. So sian pa¬¬motoan ni inangna disursuri ma dolok Ulu Darat laho mani¬rim¬nirim tao i. Sanga do dipauli di ibana sada solu laho pangebang¬e¬bang¬¬an¬na di tao i. Jala sa¬nga do dilugahon soluna dom¬pak Pangururan la¬ho ma¬nangkasi topi tao i¬nganan ni parhutaan. Alai sai holìp do huta na tinudu ni inana i. Hira di¬do¬do rohana do parhutaan i, alai holìp do i di toru ni Pu¬¬suk Buhit. Di¬ha¬hapi ibana do robean ni Arian Boho. Sanga do di¬to¬do ro¬hana naeng mar¬hu¬ta di¬sì, molo dung mangoli. Alai sai mulak do iba¬na tu undung¬un¬dung ni inana, ai didòk rohana ndang tamà tadinghon¬on na¬to¬ras so mar¬sin¬tuhu sieakan.

Alai di na sadari di pangedangedanganna i, monjap ma rohana di sa¬da ingan¬an, di toru ni Ulu Darat i mareak tu tao. Diida ma disì sada pan¬sur na lehet pari¬dian. Didok rohana i ma paridian na uli laho di inana. Dipa¬uli ma disì sada un¬dung¬undung, jonòk tu parpansuran i. Asa laho ma ibana ma¬nga¬lap inana asa munsat nasida sian undungundung Ulu Darat tu sosor na im¬baru. Alai jumolo ma ibana marbulan na ingkon pature¬tu¬reonna inana i sa¬hat tu na sarimatua, jala ingkon huta i gabe pamo¬par¬anna sahat ro di liat ta¬no. I ma alana margoar luat i Sabulàn, ai huta par¬bulanon do i jala diabul do pangidoanna.

Mangoloi do inana munsat tu Sabulàn jala dihalashon do paridian pan¬¬sur na tinodo ni anakna i. Laos dipaherbang do alaman dohot pang¬ulaanna, jala sai hira na mulak posò do inana idaon siala girgir ni rohana. Jala Si Ra¬ja Lontung pe lam matoras do ibana di pardagingon dohot di harohaon.

Pangolion ni Si Raja Lontung
Dung tang ma pamatangna jala matoras di harohaon, dipasahat ma hata¬na na naeng mengebati huta ni tulangna di Limbong Mulana. Jala disuhut¬hon do pang¬hahaponna di luat i, na sian darat dohot na sian tao. Ai nunga dijalaki ibana nasa liang dohot lombang na manuju tu huta ni tulangna.

Manolopi do ianggo hata ni inana. Alai didòk ma: “Ingkon sian Ulu Da¬rat do dalanmu laho manopot huta ni tulangmu. Ai tusì do ahu dipataru, asa marguru ho tu Babiat Sitelpang i. Jala babiat sigomgom tondi i do naeng manomu ho laho patuduhon dalanmu. Alai boan ma sinsinhon laho mamil¬lit siboru ni tulangmu. Molo dasìp sinsin i tu jarijarina, i ma na gabe si¬rongkap ni tondìm.” (Didok deba sian bulan manang padan na du¬a on - tulangna Sariburaja do parsinuan di ibana dohot sinsin haomas¬an na ingkon paltì tu jarijari ni siririton ni anakna Si Raja Lontung do bona goar ni Sabulàn. Sabulan marlapatan sada bulan manang sada padan rahasia).
Asa dung marpangarade ibana di bona hata dohot alus ni hata na tamà tu tulangna, dohot tu boruna tinotongkean ni simalolong, borhat ma ibana padirihon na tama di pahean dohot di angka sinjata. Ditadinghon ma inana I sahalaksana lobi marbulanbulan laho patomutomuhon ugas¬an¬na. Laos di ujungna, lolò ma bulangbulang, handehande, ulos sibolang dohot sioa, ang¬kup ni hujur dohot po¬dang. Mulak ma ibana laho pabo¬to¬hon angka i tu i¬nana. Alai ndang jumpangsa be disì inana i. Pos do ro¬ha¬na, ndang ganggu ro¬hana, ai naung diajari do ibana manudu huta ni tu¬langna.

Laos sahalaksa ma manuntun langkana laho manopot tulangna ma¬nga¬ririt bo¬ru¬na. Pintor ro do tutù babiat sitelpang manomu ibana di sada bibir ni tombak. La¬¬os babiat i do patudutudu dalanna sahat ma tu huta Tele. Sian i ma ibana ma¬nu¬ati sapsap bire laho mangeaki Limbong Mu¬lana. Sian sada panatapan, diida ma antòng Tao Toba dohot Pusuk Bu¬hit na martonga¬to¬nga langit.

Di na lam tuat ibana tu panatapan na uli, diida ma antòng, huta ni hu¬la¬hulana i, i ma Limbong Mulana, di Sianjur Mulamula. Tarhalomong ma i¬bana di hinauli ni tor dohot huta i. Digorga ma di rohana huta na pahe¬baheba sitolu lompit ni do¬lok, Limbong Mulana, di tongatonga, Sagala ma di hambirang, jala Arian Boho ma di siamunna.

Apala di na marnipi i ibana, pintor tubu ma tu rohana sihol laho pa¬jum¬¬pang do¬hot tulangna. Sipajojoronna ma angka boruna laho di pa¬mil¬litna. Ndang apala si¬¬hahaan sipillitonna, alai na ummuli jala na ju¬mong¬kas do. Ai huta tumpanan do hutana sogot di Sabulàn. Ingkon jongkas ja¬la hinsa do ibana mangula dohot mar¬tonun. Gabe tarbereng ma di rohana si boru ti¬notongkean hombar tu pamil¬lit¬na.

Apala di na sangombas i, pintor jongjong ma boruboru na pinarnipi¬honna i di jolona. Ditabi ma ibana songon panabi ni boru ni raja manjang¬hon sidoli pa¬ngaririt. Tarhalomong ma, antòng, Si Raja Lontung, mame¬reng uli ni namar¬ba¬ju i. Disungkun musè ma ibana betàk diboan sinsin pa¬ngaririt di bajuna. Ndang hira tarjolma dopè Si Raja Lontung, nunga pin¬tor didadap hajutna inganan ni Sinsin Haomasan. AIndi on do sinsin i@ ninna. “Surdukhon, antòng tu jarijari sijagoa be¬tàk na padè.” Laos disu¬ruk¬¬hon ma sinsin i: mansai ulì jala paltì.

Tarhalomong ma ibana jala so ditiop dopè tondina. Alai pintor didòk namar¬baju i ma, na marsibong siduri landus, jala na marhorunghorung gi¬oang, lam so¬ngon siboru tasik ma ulina na mamangke Sinsin Hao¬masan. “Sahat ma tu ho, si¬doli pangarirìt, tabi ni damang, tulangmu. Na disuru do ahu manomunomu ho di robean on, asa unang pala loja ho ma¬nopot da¬mang. Ai naung ditudu do ahu ga¬be si boru surungsurung, sipatohoonna tu ho. Tung so pala pe marhata raja di tonga ni jabu, na¬ung ditodo tondi dohot hata ni damang do ahu sajabu dohot ho.”
Marsatonga nipi, gabe mangoloi ma Si Raja Lontung di hata ni ha¬soloan ni rohana i. Tung na utusan do uli ni namarbaju i diida. Borhat ma nasida mulak manopot hutana di Sabulàn. Hira na so mangindangi sara do jol¬mana i di jabu do¬hot pansur paridian. Sai hira na mulak marhuta sada sam¬bing dihilala Si Raja Lontung.

Paniroion
Mangihuthon turiturian on, Si Boru Pareme do pardijabu ni Si Raja Lon¬tung. Na pintor mangias jala marpangir laos marpahe do ibana dung na bor¬hat Si Raja Lontung patupahon nasa na ringkot di pangariritonna. Di¬pangke parmamison asa gabe mulak posò jala mamurnas. Ibana do man¬jo¬loani a¬nak¬na i tu dalan na ma¬reak Limbong Mulana. Jala sai dipa¬tuluttulut do sahat ro di dia pardalanna. I do um¬bahen gabe ndang mang¬indangi sara ibana na mulak tu jabuna di Sabu¬làn. Di pudian ni ari gabe ditubuhon ma pomparan ni Si Raja Lontung, pitu halak do di¬tu¬buhon, o¬nom anak jala sada boru. Alai siala tubuna do nang Si Raja Lontung, ja¬la sada boruna na dua hali muli tu Si¬hombing dohot Simamora, dung mate tung¬¬¬gane doli Si¬hombing, gabe hot do panggoari: Lontung Si Sia Sada Ina, Pasia Bo¬runa: Si¬hombing, Sima¬mora.

Marboru Malau
Alai ianggo di turiturian na asing, ndang adòng namarbaju na mang¬am¬bat Si Raja Lontung, di tonga dalan. Bulùs do langkana sahat tu huta Lim¬bong Mulana. Ditopot ma disì jabu ni hulahulana, i ma siampudan, anggi ni Sa¬ribu Raja, Lim¬bong Mulana dohot Sagala Raja, i ma Malau Ra¬ja. Ai iang¬go Sagala Raja nunga morot tu Sagala, di balik ni dolok ni Sianjur Mu¬lamula.

Marpanaru do dipaborhat boruna i, huhùt marsolu tu Sabulàn, ma¬ngala¬osi A¬rian Boho. Ianggo boru na sasada on mangindangi sara do di hamu¬li¬an¬na, Sa¬bu¬làn. Alai manang dia pe pardalan ni parsohoton ni Si Raja Lon¬¬tung, tung ma¬mo¬pari do luhùt jala mamora.
Tumangkas do panggoari ni ianakhon ni Si Raja Lontung molo mang¬ihuthon garis ni Si Boru Malau. Ditubuhon sia ianakhon, i ma pitu anak dohot dua boru. Na ginoaran parpudi on ma marsahalak na muli tu Si¬hom¬bing dohot Simamora.

PINOMPAR NI SI RAJA LONTUNG
Asa dung manggora pamuro, mangalualu parmahan, gabe mardeng¬gan pama¬tang ma jolma ni Si Raja Lontung. Ditubuhon ma buhabajuna, jala di¬bahen ma go¬arna Sinaga. Ditubuhon ma musè anakna na padu¬ahon, laos di¬goari ma Situ¬mo¬rang. Na patoluhon pe anak do gabe diba¬hen ma goarna Pan¬diangan; na paopathon ma Nainggolan. Na pa¬li¬ma¬hon i ma anak na margoar Sima¬tupang. Paonomhon pe anak do, laos digo¬ari ma Aritonang. Anak si¬ampudanna digoari do Sire¬gar. Dua do bo¬runa, na pi¬na¬mu¬¬li¬na tu marga Sihombing dohot Simamora. Sahat tu na mardo¬ngan¬saripe angka ianak¬honna i, mian di Sabulàn do nasida salu¬hutna. Sian parsohotonna be pe na¬sida ma¬ngarerak mangalului panda¬raman tu tano na bolak. Siala hae ni dolok do Sa¬bulàn i, gabe manaili ma na¬sida dom¬pak pulo Samosir na di adopanna.

Marsigulut Sihahaan Sinaga dohot Situmorang
Di na godanggodang ansimun angka ianakhonna, sai dipatandahon ina¬na Si Boru Malau do nasida tu ibotona na gabe hulahula ni ianak¬hon¬na. Toròp musè angka boru ni hulahulanasida.
Asa dung matoras pamatang ni anakna sihahaan, i ma Sinaga, gabe di¬pa¬tan¬dahon ma ibana tu hulahulana. Sai dipardiatehon Sinaga ma ang¬ka bo¬ru ni hula¬hulana i. Ia boru sihahaan hurang do ulina. Boru na malà jala pansari na u¬tusan do. Alai boru na paduahon, ummuli saotik jala par¬ho¬long. Tu boru na pa¬duahon i do lohot roha sitotongkea ni Sinaga. Alai sai dipasìp do i tu na¬torasna dohot tu anggina.

Ruar ma hata sian Sinaga dompak anggina Situmorang. “Mangoli ma ho, ang¬¬già! Ianggo ahu mangedangedang dopè rohanghu. Hupatogos ma jolo pa¬ma¬tang dohot harohaonhu, huhùt patasakhon habisukon dohot par¬binotoan.” Par¬roha mangoloi do ianggo anggina Situmorang i. Jala pa¬¬nait ni pangalaho do¬hot ha¬ringgason mangula do na pinarsinta ni Si¬tumorang di pardijabuna. Diririt ma bo¬ru sihahaan ni hulahulana jala mangoloi. Di¬pasaut ma boru i marhite ulaon go¬dang, ai na mora do hu¬lahulana i. Marpa¬naru na gok do dipaborhat hulahulana bo¬runa i, jala tu saluhut pangisi ni luat do tarbarita parsohotonna i.
Jala tumibu dung parsohot ni Situmorang, anggina i, pintor dialap Si¬naga do anggina. Nang pe ndang marulaon rea parsohotna i, alai sombù do rohana siala naung saut tinodo ni rohana gabe pardijabuna.

Siala pangula na radot do pardijabu ni Situmorang, gabe partamue na so ra holang do nasida, parsangkalan sipulo gonting. Torop ni hula¬hula do¬hot boru, ang¬kup ni dongan sabutuha mang¬ebati jabuna. Dipar¬sin¬ta nasida martua pardo¬ngansaripeonnasida sobòk tu ripe ni Situmo¬rang i. Ripenasida ma na gi¬noaran par¬hasangapon na utusan, na gabe maranak-marboru jala na mora marha¬adòng¬on. Alai nang pe songon i hinadeak ni sigamuon do¬hot hi¬natorop ni pinompar, par¬serep roha do ianggo Situmorang. Nang pe sai pang¬galangan bolon do ulaon par¬a¬dat¬on na tu ibana, sai marulaon di alaman bidang, alai ianggo di jabu ni na¬to¬ras¬na sai mangunduk do ibana tu haha¬haon ni Sinaga.

Alai sai ditariashon hulahulana do goarna di ulaon rea di alaman: “Hu¬jou ha¬mi ma helanami sihahaan, i ma Situmorang!” Siala panjou¬hon¬on a¬¬daran do jou¬jou ni hulahula, gabe dipatinggil manghatahon hela siha¬ha¬an, gabe tubu ma di roha ni jolma torop, Situmorang do sihahaan sian si Raja Lon¬tung. Alai iang¬go antara ni Sinaga dohot Situmorang ndang a¬¬dòng pa¬ngi¬bu¬ru¬on manang hansit ni roha. Sipujion do harohaon antara ni anak ni Lon¬tung, antara nasida do¬hot na¬torop. Gari di na palambas par¬¬jampalan pi¬nompar ni Sinaga tu Sa¬mosir, laho mian di Urat, gabe pom¬paran ni ang¬gina Situmorang do dipajolo jala di¬patorop pandongani¬na.

Sungkunsungkun na solòt di roha ni natorop gabe dapotan alus ma i sian anak ni Situmorang na margoar Nahum Situmorang. Ibana ma na pa¬to¬tahon jala pa¬rimpashon, huhùt patunggunghon angka ende populèr (folk song) Batak.
Di sada ende na pinatomutomuna na margoar Si Raja Lontung, gabe patàr ma hasintong¬an i. Disì ma ditariashon par¬tording ni parhaha-ang¬gi¬on ni Si Raja Lon¬tung. “I ma Sinaga, nang dohot Si¬tu¬morang, Pandi¬ang¬an, Nainggolan i; nang Si¬ma¬tu¬pang, nang dohot Aritonang, nang dohot marga Siregar i. Na pasiahon ma i ang¬go boruna, Sihombing, Sima¬mora i. Turun¬an ni Si Raja Lontung, Lontung Si Sia Sada Ina rap bo¬runa i.” Si¬an pa¬no¬lopion ni Situmorang na songon i do di ha¬ang¬gionna maradop¬hon ha¬hana Si¬naga, na gabe targoar ma i sipadimpos na so sursar, sipa¬menak na so gaor. Sahat tu sadari on ndang tarbegè ungut¬ungut dohot parsotikon.

Alai sai na ragam do angka turiturian na patoranghon partording ni par¬¬hundul ni Sinaga dohot Situmorang. Didok na deba, asing do simatua ni Si¬naga sian simatua ni Situmorang. Adong na mandok Boru Limbong do dia¬lap Situmorang. Jala lan dope angka barita na so jumpang patang¬kason siala ndang tarsurat. (2 Ragam do turiturian na patoranghon haretukon ni parhahaanggion ni Sinaga dohot Si¬tumorang, pala digoari J.C. Vergouwen, Masyarakat dan Hukum Adat Batak Toba, Ja¬karta, 1986:8 jo Leo Joosten, Samosir: Silsilah Batak, Medan, 19963:194-196, Situ¬mo¬¬rang do sihahaan. Alai, tung na ra¬¬gat do pang¬on¬dingion Sinaga sihahaan, ai adòng do turiturian na mandok: Silinduat do Sinaga do¬hot Situmorang. Si¬naga do parjolo tubu alai rap dohot anggianggina (tembuni). Ndang marnatangis laos hurang diantoi. Alai iang¬go Situmorang, na tubu paduahon, pintor mandorak. Gabe i jumolo di¬antoi na¬to¬rasna. Dung pe manang piga dan nari mandorak ma Sinaga. Gabe sipata ma didok, Si¬tu¬morang siangkangan.)

Parserakan ni Toga Lontung
Jampalan na bolak do Samosir na di jolo ni Sabulàn. Alai jumolo do di¬¬pung¬ka hutana di inganan na humaliang. Dipungka hutana pangare¬rak¬an tu Ransang Bosi dohot Parratusan. Sihol ni Si Raja Lontung laho mian di Arian Boho, gabe siat si¬ala torop ni pinompar ni Situmorang. Ompu Ba¬¬¬biat Situmo¬rang na tarba¬rita sian luat on. Nasida ma na gabe panga¬lapan boru ja¬la hulahula ni Si Singa Ma¬ngaraja.

Alai na tumangkas i ma na tu pulo Samosir. Gabe mamopar ma Si¬na¬ga dohot Situmorang di luat Urat dohot na dompak tu Palipi. Situ¬mo¬rang do¬hot haha-ang¬gina mangalegot ma tu dangsina dompak Lontung dohot To¬mok. Ianggo tu Na¬inggolan tumorop do parmarga i dohot pang¬goarina na gabe pangisina. Ianggo tu Onan Runggu dohot na humaliang, pamo¬paran ni Pan¬diangan do na tumorop.

Marga sihahaan na opat sian pinompar ni Raja Lontung, i ma Sina¬ga, Si¬tu¬morang, Pandiangan dohot Nainggolan, ma na gabe pangisi ni Samosir pardang¬sina dohot luat Sabulàn nang Janjiraja, rap dohot angka luat na ma¬siadopan do¬hot Sabulàn. Deba sian marga Situmorang laho tu luat Lintong dohot Parbuluan. Rap do nasida mangingani adaran par¬dolok di hasundutan ni Pusuk Buhit. Iang¬go sian pinompar ni Pandi¬ang¬an, deba sian Raja Su¬mo¬nang (Samosir) mangare¬rak do tu Habinsaran pardangsina hu¬ma¬liang Pa¬nga¬ribuan. Sian i ma nasida ma¬nga¬rerak mu¬sè tu Pahae purba. Sada sian dangka ni marga Naing¬golan mangihut do tu nasida. Bumbunan ni deba sian marga Situmorang dohot Nainggolan borhat do tu Pusuk, di dolok ni Barus. ...

Sitolu marga bona sian Halontungon, i ma Simatupang, Aritonang do¬hot Si¬¬re¬gar, mangarerak do tu bibir ni Tao Toba di Muara. Gabe digoari do lu¬at¬na mang¬ihuthon goar ni margana be. Suang songon i di pulo na met¬met, Pu¬lo, na pa¬a¬dopadop, nasida do na gabe pangisina. Mamolus lu¬at Si¬re¬gar di Sigaol, gabe ma¬mo¬par do marga Siregar tu Muara. Na de¬ba nari par¬bilangan na umetmet, ma¬mintor do laho tusì sian Urat di Sa¬mosir. Ang¬ka ranting ni mar¬ga Simatupang do¬hot Aritonang borhat tu su¬hisuhi ni A¬daran Humbang dompak Muara, gabe mi¬an di Paranginan do¬hot Huta Gin¬jang. Ianggo mar¬ga Siregar jumolo do mian di Hum¬bang. Si¬an i ma nasida laho tu Habin¬sar¬an pardangsina. Ujungna sahat ma na¬sida di Sipirok. Disì ma mar¬dangka marga i gabe Ritonga do¬¬hot Sormin, na manga¬rerak tu Pahae pur¬ba dohot luat na di Onan Ha¬sang dohot Si¬mangambat. Jum¬pang do ma¬nang piga marga Siregar di Laguboti dohot Por¬sea (Ver¬gouwn 1964:10-11).

Barita ni Ompu Palti Raja Sinaga
Ndang tangkàs sundut na papigahon sian toga Sinaga, Bonor Pande, adòng ma na margoar Ompu Palti Raja Sinaga. Ibana ma na mangulu¬hon ang¬¬ka anggina para¬rathon huta na humaliang Palipi dohot Urat sahat ro di Samo¬sir par dang¬sina.
Nunga sian partubu ni Si Raja Lontung, sai jumpang do holong-ho¬som mida ama-hulahulana na sian Limbong Mulana dohot Pangururan. Tarida do i sian hata ni Lontung na manggoari angka hulahulana: Dang¬ka do du¬pang; ama do tulang. Ama ni Si Raja Lontung do Si Sariburaja. Alai tu¬langna do i sian pari¬botoon ni inana Si Boru Pareme.

Alai na gabe bonsir ni singkam mabarbar tumangkas do i tu par¬talian. Di na lam matorop pangisi ni luat, gabe hodokan ma roha ni pang¬isi ni Lim¬¬bong Mulana dohot Pangururan laho pabidang pangulaan. Hapè a¬daran ha¬sundutan dohot dangsina ni Samosir nunga dihunduli pi¬nompar ni Halontung¬on. Gariada Ariàn Bòho pe nunga dihunduli marga Si¬tu¬mo¬rang.

Mamereng tahi ni Sumba mangosor parbalokan dompak tano ni Lon¬tung, dijou Halontungon ma Boruna Silaban sian Doloksanggul, laho mang¬hahaphahap. Dibahen ma hutanasida di Silaban (Simbolon). Tubu ma pambuharon sian pihak ni Sumba. Mate ma hela ni Silaban, i ma Piso Somalim Doloksaribu. Morot ma parbalokan dompak pargolatan ni Lon¬tung. Partanobatoan paduahon sian Lontung i ma Hatoguan. Dipa¬to¬gu ma benteng, jala diarahon ma boruna marga Sihombing. Songè do po¬rang paraloan i, lumobi ma di huta na margoar tulut Pangaloan. ¬Porang na songon on bingkas do nang di huta Pangaloan na di Lontung. Di tingki cease fire, dipatomutomu ma batas demarkasi parbalokan mulai sian Hatoguan sahat tu Lontung, mangihutihut binanga dohot rura ni dolok.

Ndang sonang roha ni pinompar ni Lontung mamereng parhinsut ni par¬talian¬na. Hehe ma Ompu Palti Raja Sinaga (Pande) manguluhon ang¬ka ang¬gina mangambat panorpaon i di Palipi. Disuru ma angka anggina, i ma Sinaga, Situmorang, Pan¬diangan, Sihombing, Harianja, laho mang¬eak parbajo na so tar¬pirpirhon i.

Gari dihurak do sada parik na bidang jala na bagas di Palipi (Aek Si¬tete) laho mang¬ambat haroro ni parangan parhundulan gaja. Siala ni so¬ngè ni parik i gabe digoari ma i Pa¬rik Sinumba Nigaja.¬¬ Dimalei ma anak ni horbo na sapsap mam¬bagot, jala diba¬hen ma mar¬tanduk bosi na tajom. Di na ro gaja i na¬eng manontur huta i, gabe dida¬pot¬hon anak ni horbo i ma ibana la¬ho ma¬narus. Alai sai di¬pan¬jukjukkon ma tan¬duk bosina manu¬rai butuha ni gaja i. Dung lam a¬goan mudar, ga¬be gadàp ma gaja i. Didok turiturian, targoar do buhit inganan ni pastoran si nuaeng, di Palipi, “Ulu Gaja.” Disì ma ma¬te ga¬ja i, uluna dompak do¬lok jala ihurna dompak tao. Sahat tu tingki nu¬a¬eng on, tarbarita do ende na mandok: “Parparik si¬num¬¬¬ba ni gaja, na so boi ha¬bangan ni manuk sabung¬an i.” Jala tutù do tu sadari on, gostang ni parbalokan do na gabe watas ni tano Sumba do¬hot Lontung¬¬, mamungka sian Palipi sahat ro di Lontung.

II. SEKILAS : NAPAK TILAS SIRAJA LONTUNG
Beberapa Peninggalan Bersejarah Siboru Pareme-Raja Lontung di Kecamatan Sitiotio:

a. Ulu Darat
Ia goar Ulu Darat ndang holan asal goar. Tung bagas do lapatan ni goar i. Ia hatani sarito namangolu di Halak Batak sian na jolo, di bagasan tano on adong do sada ulok na mangolu, marganjang, i ma ulok naga. Ulok on ma na manghophopi tano on, jala ibana ma na mangaramoti tano on. (Unang tasarupahon ulok on dohot ulok na tarsurat di Buku Nabadia!) Di sarito i didok, ulu ni ulok naga i ma na ampe di Dolok Ulu Darat jala ihurna ma tu dangsina di laut lapas-lapas. Ala di si do uluna, digoari ma inganan i Ulu ni Darat na tu pudian ni ari gabe Ulu Darat.
Sahat tu saonari, tung so boi ma pamateon ulok di Dolok Ulu Darat manang na humaliangna. Jea bolon ma molo dipamate do i, ai pintor ro ma muse angka hajadian na so tartaon, rupani godang ma ro ulok muse didongani ulok na sa balga ni bona ni harambir, tano maturtur dohot aek sibandang, hamateon di na pamatehon, dohot lan angka na asing.
Porsea do angka ompu na jolo i, jala dipabotohon do harporseaon na i tu angka pinomparna asa diingot jala dipasahat muse tu pinomparna, ia na digoari Namartua Ulu Darat sada ulok na balga do. Turi-turian on ma muse natarjadi tu Siboru Saroding Pandiangan, sada pomparan ni Raja Lontung.

b. Baniaraja
Ia parhutaan parjolo ni Siboru Pareme dibahen Tuan Sariburaja, dung tuat nasida sian Dolok Ulu Darat ala so adong aek di dolok i, digoari ma Baniaraja. Lapatan ni bania, i ma adaran na tung mansai bidang na so tarida batasna sadao-daona simanjonggor manaili. Hata “bania” didok ma muse “banua” jala gabe Baniaraja ma goar ni inganan i.
Digoari Baniaraja, alana Tuan Sariburaja do na mamuha huta di si laho di “amak do rere anak do berena” Raja Lontung. Sian adat ni habatahon, ala naung diparhatutu Tuan Sariburaja anakna ibana, madabu tu ibana dohot pinomparna ma harajaon ni Ompu i, i ma “dangka do dupang, amang do tulang”-na Tuan Sariburaja. Boasa songon i? Ala haha ni Ompu i sihahaan, i ma Ompu Nasaur Matua Raja Uti, ndang marpinompar, ninna, ala naung dipillit Ompu Mulajadi Nabolon ibana gabe “malim” di sude pinompar ni Ompu Siraja Batak. Alani i, tarhira dos ma lapatan ni Baniaraja dohot Huta ni Raja.
Godang do muse dungkon i luat na niinganan ni pomparan ni Raja Lontung na margoar Hutaraja on. Di Lontung Pulau Samosir adong do Hutaraja, i ma huta ni Situmorang dohot Sinaga (alm. Gustaf Sinaga, mantan Bupati Taput).
Ia di Baniaraja on, adong do hurang lobi ualu parhutaan na jolo, alai sada ma indung ni huta i. Parhutaan on hian ma huta ni Raja Lontung dohot angka gellengna. Adong dope parik di parhutaan i sahat tu saonari, nang pe naung masuk tu bagasan kawasan hutan luat i.

c. Parmonsahan
Sahat tu saonari, adong dope tanda-tanda ni parmonsahan songon lapangan di luat i. Di inganan parmonsahan on ma na jolo Raja Lontung diajari “Babiat Sitelpang” sude ilmu, i ma monsak, sipangaliluon, pangorgangon, dohot lan na asing dope.
Sada hasorangan ni Ompu Tuan Sariburaja dohot Ompu Raja Lontung patolhashon, ia babiat na mangajari Raja Lontung sude ilmu i, ndang manang ise i jala ndang babiat hutan. Namaruba tompa do “sasahalak” nasakti gabe Babiat Sitelpang. Ise ma i? Talului ma asa unang lilu hita di Tarombo. Didok namandok, na manghatindangkon hatana dohot hosana, i ma Ama Parsinuan ni Raja Lontung.
.
d. Patung di Dolok ni Simataniari dohot Aek Simataniari
Jonok tu Huta Baniaraja, parbatasan dohot Humbang Hasundutan saonari, adong do sada dolok nadigoari Dolok Simataniari. Di inganan on ma adong Patung ni Siboru Pareme dohot Raja Lontung, Siboru Pareme di siamun jala Raja Lontung di hambirang. Ingkon songon i ma parpeak ni patung manang lukisan ni nasida nadua molo naeng bahenonta, ai parjolo do Siboru Pareme gabe ina pangintubu di Ompu Raja Lontung, i pe asa parsinonduk bolon ni Raja Lontung.
Ndang adong sada pe na umbotosa sian pomparan in Ompu Raja Lontung manang na ise manopa patung i. Sada suhunsuhun nabolon jala holing dope haroro ni patung i. Alai marhite tona na tarsimpan di patung i, tung gomos situtu do roha, Ompu Raja Lontung do mambahen i songon sada ingot-ingot di sude pinomparna.
Digoari ma inganan i Dolok Simanataniari, ai dung “marsajabu” do Siboru Pareme dohot Raja Lontung “parpoltak ni ari” manang ngolu na imbaru di nasida nadua, marhite angka pomparanna.
Nunga ingkon songon i huroha dalan parngoluon na pinatudu jala pinatupa ni Ompu Mulajadi Nabolon di nasida nadua, jala dalanNa mamasu-masu nasida nadua ma i, ba hahomion bolon ni Namarhuaso i ma di angka pinomparna. Alani i, ingkon ingot do sude angka pinomparna di hahomion i.
Ia patung on, bage do dijaga altong, i ma na gabe pangan-pangan ni Raja Lontung, nadigoari situak ni loba, marhite Babiat Sitelpang na sai ro manarui uju di Baniaraja nasida. Alai mago ma ulu ni patung ni Raja Lontung on taon 2008, nina dibuat sasahalak naeng paheonna mardatu, ai pusok ni patung i tarbahen sian batu na manimpan hasaktian do. Sahat tu saonari, ndang marna dipaulak namambuat dope ulu ni patung i. Taringot i, ditonahon Ompu Boru Siboru Pareme do tu sude pinomparna asa ingot di Huta Baniaraja. Naeng ma nian padenggal tangan Ompu Boru di si jala ojak dohot Ruma Parsantian nasida. Di si pe asa marhusor roha ni namambuat i laho paulakhon.

e. Onan Sibaganding Tua dohot Huriara Toguan
Onan Sibaganding Tua i ma sada onan na buha ari Senen, Kamis, dohot Sabtu di Sabulan. Didok Onan Sibaganding Tua, ala di inganan on do najolo mangolu ulok parjanjian ni ompu i dohot Ompu Namartua Ulu Darat, Guru Sodungdangon, i ma ulok sibaganding tua. Didok ulok parjanjian, ala ingkon manganhon ate-ate ni ulok naga do Siboru Pareme andorang di bortian dope Sinaga Raja. Jala i ma mula ni goar ni anak buha bajuna i. Pardingotan di parjanjian i, ditanom Raja Lontung do sada hau, i ma Huriara asa adong inganan ni Ulok Naga naung dibuat ate-atena i. Huriara on ma nadigoari Huriara Toguan, alai nunga ditaba be tingki na mambahen Onan Sibaganding Tua. Digoari Huriara Toguan, ai hau i ma partanda ni togu ni janji di Raja Lontung dohot Ompu Namartua Uludarat. Marningot tona i, sai disuan pomparan ni Raja Lontung do hau Hariara di harbangan ni hutana songon pardingotan di tona dohot janji di angka Ompu Sijolo-jolo Tubu.
Janji ndang boi oseon, sabulan ndang boi ubaon! Raja Lontung pe ndang boi mangose janji, ihut ma muse legenda ni Siboru Saroding dohot Guru Sodungdangon di tingki na mangido ate-ate ni Naga Ompu i tu Namartua Ulu Darat asa adong panganon ni Ompu Boru Siboru Pareme.
Pinompar ni Ulok on ma na hea ro muse di topi tao ni Sabulan mangihut-ihut sada partao taon 2005. Nunga dipalao ibana ulok i, alai sai tong do ibana diihuthon di tao Sabulan. Alani jut ni rohana mamereng ulok i, ditangkap ma, dijou donganna piga-piga halak, ujungna disahei, dilompa, jala dipangan nasida. Ndang pola sadia leleng, ro ma banjir mamboan tano. Dilangkopi jala dilanja tano ma jabu ni angka na mamangan ulok i. Ia jabu ni donganna sabanjar, malua do sian banjir i.

f. Ruma Parsaktian
I ma ruma parsaktian ni Raja Lontung jala di ruma parsaktian on ma, andorang so mago taon 2006, patung na dohot Siboru Pareme na niinganan jala jinaga ni altong. Laos i do mula ni goar ni Ompu i, i ma Siraja Altong, ala mulai sian poso-poso ibana nunga painum-inum situak ni loba dibahen Babiat Sitelpang.

g. Pasir Sitio-tio Paridian ni Siboru Pareme
Di pasir on ma najolo Ompu Siboru Pareme martapian jala maranggir. Sahat tu saonari mansai uli do pasir i.

h. Tuktuk Lontung
I ma inganan panatapan ni Raja Lontung manatap tu Tao Toba dohot tu Pulo Samosir. Tuktuk i didok ma i saonari semenanjung, sada inganan na masuk tu bagas aek. Di inganan on ma dipauli pinomparna sada jabu parsantian, i ma Raja Pilemon Situmorang Kapala Nagari Sabulan.

i. Batu Sitapi-tapi Sibuha Mata
Di atas batu on ma, nina, najolo Siboru Pareme dohot Raja Lontung marpadan manang marsabulan asa unang adong sada pe sian nasida mangose janji. Ndang adong pidong na bolas songgop tu atas batu on sampe saonari, holan pidong Sitapi-tapi do na mian manginum aek sian batu i, i do asa didok Batu Sitapitapi. Molo tung adong nasonggop, ingkon mate ma pidong i.
Ia isi ni padan i, i ma: “Denghe ni Sabulan tutonggina tu tabona, ise siose padan turipurna tu magona. Batu na metmet batu na bolon parsoburan ni Sitapi-tapi, mate nametmet mate na bolon asa unang adong siombus api.” Alani i tung mansai arga do batu on nian di pinompar ni Siboru Pareme - Raja Lontung, ai marmula sian padan di batu on ma nasida ro.

j. Sioma
Di tao Sioma on ma biasa halak martoba, jala sian tao on ma dapot dengke Sabulan songon ni dok ni umpasa i, na marmula sian padan ni Ompu Siboru Pareme dohot Ompu Raja Lontung.

k. Batu Hoda
Di atas batu on ma na jolo Raja Lontung hundul-hundul, mangase. Didok di turi-turian, hoda ni Raja Lontung ma i nagabe batu, i ma Hoda Sihapaspili na so pola jouon jala na so pola talion, na sai ro mangalap Raja Lontung di dia pe manang manaruhon tu dia pe, sae do holan didok goarna.

l. Sabulan
I ma inganan ni iboto ni Siboru Pareme (Limbong Mulana, Sagala Raja, dohot Malau Raja) marsumpa manang marsabulan, asa unang adong sada pe sian nasida pabotohon manang tu ise pe di dia ibotona Siboru Pareme ditinggalhon nasida, tarlobi tu natua-tua nasida, Ompu Doli Guru Tatea Bulan dohot Ompu Boru Siboru Malim Sibaso Bolon. Bulan ma jadi saksi ni padan i, manang ise pe siose janji. Alani i, lapatan ni marsabulan i ma marjanji manang marsumpa jala bulan na di ginjang ma na gabe saksi.

n. Pasir Sitio-tio
Nadigoari Pasir Sitio-tio i ma inganan ni Siboru Saroding Pandiangan, sada sian pomparan ni Raja Lontung, manongnong tu Tao Toba di Ransang Bosi dung marsibursik ibana tu pudi di tingki nanaeng maninggalhon sinondukna, i ma Namartua Uludarat Guru Sodungdangon.
Ala tung holong do roha ni Guru Sodungdangon tu parsonduk bolonna i, diingan-ingani pinompar ni Guru Sodungdangon do pasir i. Alani i do asa biasa do jumpangon ulok di inganan i marlange, jala na soboi ma pamateon ulok i. Ise pe na pamatehon, dapotan gora ma ibana.

o. Raja Lontung
Ia hata Lontung ndada hata na so marlapatan. Ditonahon Tuan Sariburaja ihon goar i bahenon ni Siboru Pareme goar ni anakna andorang di bortian dope Raja Lontung. Naung diboto Ompu Tuan Sariburaja do na di bortian i anak baoa marhite parbinotoan manang alatan na jinalona sian Ompu Mulajadi Nabolon. Marhite parbinotoan i muse, diboto ibana do “amak do rere, anak do bere”-na i laho gabe raja ni Lintong dohot raja ni Altong. Lintong i ma lubak manang tala inganan ni aek na ias jala na marlapatan, alana aek do mual hangoluan. Jala Altong i ma sada pandoit na marbisa.
Molo diparrohahon, toho do tutu alatan i. Asar ni aek di Pulau Samosir, i ma Aek Nahornop na gabe mula ni aek tu sude luat Samosir, nampuna ni pomparan ni Raja Lontung do najolo marhite pambagian wilayah Samosir antara Raja Sumba dohot Raja Lontung. Sian Aek Nahornop do mula ni aek tu Aek Natonang, tu Binanga Bolon, tu Tombak Pangaribuan, dohot angka na asing.
Ia Raja Lontung digoari do parimbulu bosi, ala na marimbulu do sude pamatangna jala suhar do partubu ni imbulu i. Di hatuaonna (santabi Ompung), dung martapa ibana di Tombak Pangaribuan, maruba ma tompana songon tompa ni mawas. Naganjang na bolon do ompu i, tarhira 1,5 hali timbo ni jolma na somal.
Ia molo mardalan ibana, mandugur do tano ala ni hagogoon, hasaktion dohot hamuliaonna.

Dolok, Tombak, dan Sampuran Pangaribuan
Pada saat pindah ke Urat, Ompu Boru Siboru Pareme sudah kembali kepada Sang Khalik dan tiga putra Raja Lontung tidak ikut, yaitu Toga Simatupang, Toga Aritonang, dan Toga Siregar. Mereka memilih migrasi ke tempat lain. Didahului oleh Toga Siregar, mereka pergi ke Pulau Sibandang dan kemudian menyeberang ke Muara. Dari situlah terbentuk Lobu Siregar, Lobu Aritonang, dan Lobu Simatupang. Yang mengikut Raja Lontung ke Urat adalah Sinaga Raja, Tuan Situmorang, Raja Pandiangan, dan Toga Nainggolan. Perpindahan mereka ke Samosir tidak lain tidak bukan adalah karena terjadinya longsor di Sabulan yang mengancam jiwa mereka. Tetapi jika diambil hikmah, longsor itu adalah jalan berkat di kemudian hari bagi Raja Lontung dan keturunannya, karena kejadian itulah yang memaksa mereka melakukan migrasi dan penyebaran ke delapan penjuru mata angin.

Sesampai di Urat, Raja Lontung naik dari pantai Danau Toba ke tempat yang sedikit berbukit. Di sana, Raja Lontung menancapkan tongkatnya dengan doa dan sumpah, “Jika tongkat ini tumbuh, terberkatilah keturunanku. Jika tongkat ini tetap mati, itulah pertanda tentang masa depan keturunanku! Dengarlah hamba, ya Ompung Mulajadi Nabolon.”

Ungkapan itu adalah inti dari doa dan permohonan Raja Lontung kepada Ompu Mulajadi Nabolon, agar keturunannya beribu-ribu bagai bintang di langit dan pasir di tepi pantai, sekaligus mengenang ucapan Ibunda – Istrinya, Siboru Pareme, yang diungkapkan tatkala mereka duduk berdua mengucapkan sumpah di atas Batu Nabolon Sitapi-tapi. “Keturunanmu akan seperti bintang di langit dan pasir di tepi pantai banyaknya,” pesan Ibunda Sibaso Bolon kepada Siboru Pareme dan pesan itulah yang disampaikan Siboru Pareme kepada Raja Lontung.

Tongkat itulah yang kemudian tumbuh menjadi Hariara Maranak dengan batang dan cabang sebanyak jumlah keturunan Siboru Pareme. Hingga sekarang, pohon tersebut masih ada dan dahulu sering dipergunakan sebagai tempat rapat Raja Bius dari keturunan Raja Lontung. Menurut kesaksian orang yang sudah lama melakukan pengamatan, Hariara Maranak tidak bertambah besar dan tidak bertambah kecil. Dekat ke Hariara Maranak, terdapat satu mata air yang disebut Mual ni Raja Lontung.

Setelah putra-putranya memiliki tempat masing-masing, Raja Lontung memutuskan untuk hidup menyendiri dan bertapa. Beliau menuju tempat yang sudah melekat di hatinya tatkala sering duduk di Tuktuk Lontung di atas Batu Hoda, yakni sebuah bukit yang dihampari hijaunya daun bagai permadani hijau.


Dolok dan Tombak Pangaribuan di Batujagar, Desa Pardomuan Nauli, Kecamatan Palipi.
Di sanalah didirikannya Ruma Parsantian, yang dikelilingi rimbunnya pohon dan dibelai oleh Sampuran (Air Terjun). Kemudian tempat itu disebut Pangaribuan, yang berasal dari kata dasar ribu. Tempat itu berada di bukit sehingga namanya Dolok Pangaribuan. Bukit itu dihampari hutan sehingga namanya disebut Tombak Pangaribuan. Di tempat itu terdapat sungai yang mengalir dan memiliki air terjun sehingga namanya disebut Sampuran Pangaribuan. Air terjun jatuh ke dalam sebuah relung yang sangat indah, dalam, dikelilingi bebatuan ragam corak, dan selalu menerbangkan uap air seperti embun. Relung itu disebut Lintong Nabolon. Air terjun ini berada di lembah yang begitu menawan dan jauh dari pemukiman, sehingga sangat cocok dijadikan tempat berdoa dan bertapa, sangat dekat dengan alam dan Sang Pencipta.


Sampuran Pangaribuan di Batujagar, Desa Pardomuan Nauli, Kecamatan Palipi. Perhatikan “halilu” yang tertangkap kamera, sangat jelas dan nyata berada di antara terjunan air.

Tombak Pangaribuan, Dolok Pangaribuan, Sampuran Pangaribuan dan Lintong Nabolon berada pada satu lokasi di Batujagar, Desa Pardomuan Nauli, Kecamatan Palipi sekarang. Jaraknya sekitar 6 kilometer dari simpang gereja Katolik St. Fransiscus Xaverius di Ulugaja Palipi. Jalan sampai ke lokasi dengan lebar 4 meter sudah dibuka dan diperkeras dengan batu pada saat T.M.H. Sinagan menjabat Bupati, sehingga kendaraan khususnya kendaraan roda dua sudah bisa sampai ke lokasi.

Apabila kita melihat kondisi Pulau Samosir saat ini, Raja Lontung termasuk orang yang jenius dan berpandangan sangat jauh ke depan. Hamparan pertanian yang subur di Pulau Samosir terdapat di Palipi, Nainggolan, Onan Runggu, dan Lontung karena airnya yang selalu cukup dari puncak bukit Samosir, khususnya dari Aek Natonang. Daerah itu dikuasai keturunan Raja Lontung.
Di dalam perkembangan sejarah Pulau Samosir, makam Sipiso Somalim di Palipi pada satu titik dan Lontung pada titik sebelahnya menjadi batas ujung kepemilikan tanah Pulau Samosir. Garis lurus kedua titik itu membelah Pulau Samosir menjadi 2 bagian yang hampir sama luas. Bagian utara adalah wilayah Raja Lontung dan keturunannya, sekalipun belakangan ini sudah terjadi percampuran karena perkembangan penduduk dan kekerabatan keluarga. Misalnya, menantu keluarga Nai Lontungon tinggal di kampung mertua dan mendapat bagian tanah dan sebaliknya. Sedangkan bagian selatan adalah wilayah Raja Sumba.
Berangkat dari kata “Pangaribuan”, maka semua yang ada di bukit itu disebut Pangaribuan, yaitu Dolok Pangaribuan, Tombak Pangaribuan, Sampuran Pangaribuan, Ruma Parsantian Pangaribuan, dan Huta Pangaribuan.

Kalau di Baniaraja impian dan harapan Tuan Sariburaja – Siboru Pareme sudah tercapai dengan lahirnya raja-raja baru dari rahim Ibunda, Siboru Pareme atau Siboru Parmeme, yaitu 8 (delapan) putra dan seorang putri di kampung itu; maka harapan dan impian Raja Lontung di Tombak Pangaribuan adalah agar keturunannya bertambah berlipat ganda yang didoakan dengan Hariara Maranak. Kemudian, nama Pangaribuan ini dimeteraikan keturunannya di tempat lain di luar Pulau Samosir.

Untuk mencapai harapan tersebut, maka aturan kekeluargaan yang diterapkan tidak seperti prinsip Nai Ambaton, yaitu keturunannya “tidak boleh saling menikah” (ndang boi marsiolian). Keturunan Siboru Pareme-Raja Lontung boleh saling mengambil istri, kecuali sub-sub marga yang mengadakan perjanjian. Misalnya, kelompok perjanjian Pande (Sinaga Bonor, Situmorang, dan Pandiangan) atau kelompok perjanjian Suhut Nihuta (Sinaga Bonor, Situmorang, Pandiangan) tidak boleh saling menikah. Aturan terbuka ini diterapkan, selain untuk memperoleh banyak keturunan, tentunya Raja Lontung mempunyai alasan yang lebih kuat mengapa tidak menerapkan aturan “tidak boleh saling menikahi” kepada keturunannya.

Lintong Nabolon. Perhatikan “halilu” berkuda putih dan yang sedang mandi yang tertangkap kamera, sangat jelas dan nyata berada di dalam terjunan air.

Alasan yang lebih mendasar barangkali adalah bahwa Raja Lontung mengetahui tetapi kurang mengenal pamannya di Sianjur Mula-mula. Raja Lontung hanya mengenal dekat dua orang saudara laki-laki ibunya, yaitu Tuan Saribu Raja yang kemudian dipanggil Bapak dan Raja Biakbiak dalam beberapa wujud.

Satu pertanyaan renungan yang harus dijawab untuk lebih mengenal Raja Lontung ialah “Mengapa harus memilih Tombak Pangaribuan?” Jawaban lebih rinci akan kita temukan dalam sebuah buku berjudul “Mutiara Siboru Pareme - Raja Lontung” yang sudah selesai dirangkai Sdr. Marianus Sinaga, SE, tetapi belum diterbitkan. Di dalam buku ini telah dipaparkan perjalanan Siboru Pareme - Tuan Saribur Raja - Raja Lontung dan beberapa keturunan mereka yang menciptakan legenda-legenda seru. Tetapi intinya ialah: Adong Aek Hangoluan, Adong Hau Pardingdingan, dohot Adong Dolok Partangiangan (Ada air bagi kehidupan, ada pohon untuk papan, dan ada bukit untuk tempat berdoa), karena akhirnya kita harus kembali kepada Sang Pencipta sehingga hidup kita harus diakhiri dalam doa. Pada intinya, itulah kebutuhan mendasar manusia sebagai manusia ciptaan Sang Khalik.


(Dicuplik dari Buku Napak Tilas SiRaja Lontung, terbitan khusus LKSB 2010)


Sumber:
http://scalatoba.blogspot.com/2011/03/mulani-nai-lontungon.html

No comments:

Post a Comment